Νεοκλασικισμός: Ένας Γρήγορος Ποιητικός Οδηγός

Ξέρεις τι είναι ο νεοκλασικισμός στην ποίηση; Θέλεις να μάθεις αλλά το διαδίκτυο είναι ένα χάος που σε βομβαρδίζει με ένα σωρό πληροφορίες; 

Το ξέρω και για αυτό είμαι εδώ! 

Δημιούργησα μια σειρά μικρών μα ενημερωτικών αφιερωμάτων σε λογοτεχνικά ρεύματα της Ελληνικής ποίησης. Είναι για εσένα που θες να ανακαλύψεις τα μυστικά της ποίησης χωρίς να χρειάζεται να διαβάσεις ένα σωρό βιβλία. Για εσένα που εύχεσαι να καταλάβαινες τι λέει αυτό το ποίημα που όλοι λατρεύουν αλλά δεν ξέρεις από που να ξεκινήσεις. Για εσένα που αγαπάς την ποίηση αλλά αναρωτιέσαι από που ξεκίνησαν όλα!

Εδώ θα βρεις τα βασικά για το κίνημα του νεοκλασσικισμού στην ποίηση.

Ελπίζω να σε βοηθήσει!

Κλασικισμός

Ο κλασικισμός είναι τρόπος γραφής ή ζωγραφικής με κύρια χαρακτηριστικά την ηρεμία, την ομορφιά και την τάξη. Ο τρόπος με τον οποίο χαρακτηρίζεται η αρχαία Ελληνική και Λατινική γραφή. Για να γίνει διαχωρισμός από τον αρχαίο Ελληνικό και Λατινικό κλασικισμό χρησιμοποιείται ο όρος νεοκλασικισμός. Η ποίηση που ανήκει σε αυτό το ρεύμα εμφανίστηκε στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα και δανείστηκε σε ύφος και θεματολογία από τον κλασικισμό [1]. Μα δεν θα σε κουράσω με τα θεωρητικά. Πάμε παρακάτω για να μάθουμε όλες τις ζουμερές λεπτομέρειες αυτού του όχι τόσο ζουμερού λογοτεχνικού κινήματος.

Νεοκλασικισμός

Σε αντίθεση με μεταγενέστερα ρεύματα, οι νεοκλασικοί ποιητές δεν ήταν ελεύθεροι να γράψουν όπως επιθυμούσαν. Η ποίηση θεωρούνταν συλλογική τέχνη όπου ο δημιουργός υπακούει σε συγκεκριμένους κανόνες όσον αφορά τη μορφή αλλά και τη θεματολογία του ποιήματος [2].

Βασικά στοιχεία

• Χρήση μυθολογικών συμβόλων και μορφών
• Φροντίδα για κομψή και χαριτωμένη στιχουργία
• Χρήση λαϊκής γλώσσας
• Δομή ρητορικού λόγου
• Τήρηση κανόνων, τάξη, μέτρο.
• Δήλωση (κυριολεκτική χρήση) και όχι συνυποδήλωση (μεταφορική χρήση) των συναισθημάτων

Υποκινήματα

Ανακρεοντισμός

Σου αρέσει το κρασί και το απολαμβάνεις με κάθε ευκαιρία; Τότε ο ανακρεοντισμός θα μιλήσει στην καρδιά σου!

Αυτή η υποκατηγορία του νεοκλασικισμού αποτελεί μίμηση της ποιητικής του Ανακρέοντα. Ο αρχαίος Έλληνας λυρικός ποιητής χαρακτηρίστηκε από μελετητές “ο μέθυσος ποιητής” παρ’όλο που ο ίδιος ήταν υπερασπιστής του μέτρου στα πράγματα. 

Οι νεοκλασικοί μιμητές του υιοθέτησαν το ύφος και το περιεχόμενο των ποιημάτων του Ανακρέοντα. Στα ποιήματά τους κυριαρχούσε το ελαφρύ περιεχόμενο και η αγάπη για το κρασί! Ένας από τους πιο γνωστούς Ανακρεόντειους ποιητές του νεοκλασικισμού ήταν ο Αθανάσιος Χριστόπουλος [3]. Εδώ δεν θα κάνουμε εκτενή αναφορά στο βιογραφικό του καθώς δεν είναι αυτός ο σκοπός του συγκεκριμένου άρθρου. Αντίθετα θα δούμε ένα από τα βακχικά του ποιήματα, όπως τα ξεχώριζε, και θα παρατηρήσουμε τα χαρακτηριστικά της ποίησής του.

Κατάρα

Να μη φθάσω, να μη ζήσω,
αν μια μέρα δεν μεθύσω!
Κι αν πεθάνω, να πεθάνω
στο ποτήρι μου απάνω.

Την αμέθυστη ζωή μου
να την έχουν οι εχθροί μου.
Μόν’ εκείνοι όσο ζήσουν
να μη φθάσουν να μεθύσουν.

‘Οπ’ ο Βάκχος δεν σφυρίζει
κι η ποτήρα δεν γυρίζει,
η ζωή ‘ν’ τη αληθεία
αιωνία τυραννία.

Κατάρα του Αθανάσιου Χριστόπουλου [4].

Τα ποιήματά του αγγίζουν τον έρωτα, το κρασί και την ανεμελιά, θέματα κυρίαρχα στην ποιητική δημιουργία της εποχής. Το συγκεκριμένο ποίημα όπως βλέπεις είναι σαν ύμνος στο κρασί και στην καλοπέραση και διατηρεί την μορφή των ποιημάτων του νεοκλασικισμού με την ομοιοκαταληξία και τους τις τετράστιχες στροφές.

Αρκαδισμός

Είσαι παιδί της φύσης. Απολαμβάνεις όμορφες και ήρεμες εικόνες στην ποίησή σου. Τότε ίσως η ποίησή σου είναι απόγονος του αρκαδισμού!

Η αρκαδική ποίηση αποτελεί αναβίωση του Αρχαίου Ελληνικού βουκολισμού, του οποίου πιο γνωστός εκπρόσωπος θεωρείται ο Θεόκριτος. Όπως αναφέρει η Άννα Αγγελοπούλου [5], τα αρκαδικά ποιήματα αναφέρονταν στην “ειδυλλιακή ζωή των ποιμένων της Αρκαδίας κατά την αρχαιότητα, προβάλλοντας τη χώρα της Αρκαδίας ως μία ουτοπία”. Σημαντικός εκπρόσωπος της νεοκλασικής αρκαδικής ποίησης θεωρείται ο Ανδρέας Σιγούρος.

Mεταμόρφωσις
 
«Ήδη να ήλλαζα μορφήν,
ως η Nιόβη εκείνη
έγινε πέτρα ένα καιρόν
κι αναίσθητος εγίνη,
 
χελιδονάκι πτερωτόν
και εγλυκοκελάηδει,
ούτω να ήλλαζα κ’εγώ
να κελαηδούμ’ομάδι.
 
Kαθρέπτης να εγενόμουνα,
δια να με βλέπης ‘γνάντια,
ποκάμισον να με φορής,
μ’ εσέ να ήμουν πάντα.

Απόσπασμα από το ποίημα Μεταμόρφωσις του Ανδρέα Σιγούρου [6]

Τα ποιήματα έχουν ως πρωταγωνιστές ποιμένες ή βοσκούς και τον έρωτα στη φύση. Ποιήματα που εκφράζουν τη διάθεση φυγής από τον κυνισμό της εποχής και την επιστροφή στη φύση. Στο συγκεκριμένο ποίημα ο επτανήσιος ποιητής μοιάζει να μιμείται το ποίημα του Λατίνου ποιητή Οβίδιου με τίτλο “Μεταμορφώσεις” στο οποίο αναφερόταν στη Νιόβη, σύζυγο του Αμφίονα και μητέρα πολλών όμορφων τέκνων, που αποτελούσαν ζεύγη, τους Νιόβηδες. Αντλεί λοιπόν το θέμα του ποιήματός του από την αρχαιότητα, όπως ήταν η ποιητική μόδα της εποχής. Ταυτόχρονα αλλάζει την ιστορία του μύθου και βλέπει τη Νιόβη σαν κοπέλα την οποία έχει ερωτευτεί και παρατηρεί από μακριά. 

Νεοκλασικισμός και Ρομαντισμός

Νεοκλασικισμός και Ρομαντισμός, δύο ρεύματα, ένα σημείο τομής(άνω τελεία) ο Ανδρέας Κάλβος. 

Βασικά στοιχεία του Ρομαντισμού ήταν ο αισθητισμός, η εναντίωση στον κλασικισμό, η άρνηση των κανόνων, η εξιδανίκευση του καλλιτέχνη. Η λίστα είναι τεράστια και δεν θα την εξαντλήσουμε τώρα, αλλά όταν ασχοληθούμε με τον Ρομαντισμό. 

Ο Ρομαντισμός εξέφραζε την ανάγκη απομάκρυνσης από τους παλιούς τρόπους του νεοκλασικισμού και την προσκόλληση στα αρχαία πρότυπα. Αντίθετα από την αυστηρότητα και τη συμβατικότητα της κλασικιστικής λογοτεχνίας. 

Ο Ανδρέας Κάλβος [7] διακρίθηκε στη νεοελληνική λογοτεχνία για την ιδιομορφία της ποιητικής γραφής του και τη σύμπτυξη αυτών των δύο αντίθετων ρευμάτων. Ο ποιητής καταφέρνει με μεγάλη επιτυχία να συγχωνεύσει αυτά τα ρεύματα κηρύσσοντας την επιστροφή στα αρχαία ιδανικά χρησιμοποιώντας όμως κι στοιχεία μελαγχολικής διάθεσης και οραματισμού.

Αυτή η ένωση εμφανίζεται έντονα στις Ωδές του.

Ωδὴ Τετάρτη. Εἰς τὸν Ἱερὸν Λόχον

στροφὴ α´.

Ἂς μὴ βρέξῃ ποτὲ
τὸ σύννεφον, καὶ ὁ ἄνεμος
σκληρὸς ἂς μὴ σκορπίσῃ
τὸ χῶμα τὸ μακάριον
῾ποὺ σᾶς σκεπάζει. 

β´.

Ἂς τὸ δροσίσῃ πάντοτε
μὲ᾿ τ᾿ ἀργυρά της δάκρυα
ἡ ροδόπεπλος κόρη·
καὶ αὐτοῦ ἂς ξεφυτρώνουν
αἰώνια τ᾿ ἄνθη.

Απόσπασμα από την Ωδή Τετάρτη του Ανδρέα Κάλβου [8].

Όπως βλέπεις ακολουθεί μια πιο ελεύθερη φόρμα γραφής, με μελαγχολικούς τόνους, χωρίς όμως να απαρνείται τη γλώσσα των νεοκλασικιστών. 

---

Ελπίζω να βρήκες χρήσιμο αυτό το άρθρο και να έμαθες κάτι για την ποίηση. Η βουτιά που κάναμε στο νεοκλασικισμό εμένα σίγουρα μου άρεσε πολύ! Κι αν το απόλαυσες και θες να μάθεις κι άλλα τότε κάνε εγγραφή στο newsletter ώστε κάθε εβδομάδα να λαμβάνεις ειδοποιήσεις για τα καινούργια άρθρα στο email σου!

Όνομα

Επίθετο

Email address:

Leave this field empty if you’re human:

Πηγές

1. Ψηφίδες για την Ελληνική Γλώσσα. Κλασικισμός
2. Πέτρος Μυλωνάς, Μικρό Φιλολογικό Ιστολόγιο
3. Ψηφίδες για την Ελληνική Γλώσσα. Χριστόπουλος Αθανάσιος
4. Νίκος Σαραντάκος, Λυρικά, Ανακρεόντεια και Βακχικά
5. Άννα Αγγελοπούλου, Αρκαδισμός και βουκολική-ποιμενική ποίηση.
6. Ελληνικά και ευρωπαϊκά συμφραζόμενα του σολωμικού έργου: υλικό (αρχείο)
7. Ψηφίδες για την Ελληνική Γλώσσα. Ανδρέας Κάλβος
8. ΕΚΠΑ. Ανδρέας Κάλβος- Ωδαί